Hornhuizen
Zout en Zoet
Loppersum
Schudddend
Erfgoed
Usquert
Tussen Bongerd
en Precisie-
boeren
Eemshaven
Goliath
en Gigawatt
×
“Als aardappelveredelaar begin je duizenden nieuwe soorten. Na 10 jaar is er misschien eentje van over die we als succesvol ras kunnen aanmelden.”

Karel Biemond

“Ik meet het zoutgehalte van het water aan de binnenkant van de dijk. In het voorjaar beginnen we met de aanvoer van zoet water uit het IJsselmeer. Dan neemt het zoutgehalte langzaam af.”

Martin van der Maar

“Vijftien jaar geleden was mijn vader een pionier. Ik heb het stokje van hem overgenomen. Heel langzaam wint biologisch boeren aan terrein. Jonge akkerbouwers zien dat het anders moet.”

Erwin Westers

“Wij hebben één koe per hectare. Daar wordt wel eens raar tegen aangekeken door de akkerbouwers om ons heen.”

Mieke Frijters

“Wij verzamelen data over broeikasgassen waar de politiek iets mee zou moeten doen. We zijn allemaal individuele puzzelstukjes in een groter geheel.”

Bert Kers

Zout en Zoet

×

Hornhuizen lag ooit aan zee. Kwelderende boeren schoven de dijk steeds een stukje vooruit. Dat was riskant, want soms stormde de zee terug, dwars door de nieuwe zeewering heen. Na het begraven van de verdronkenen begon het kwelderen gewoon opnieuw, want dit is de meest vruchtbare kleigrond die er bestaat.

Tot de dag van vandaag, maar hoe lang nog? De zeedijk was nog nooit zo sterk en mag niet meer schuiven, de kwelder daarvoor is nu natuurgebied. Maar intussen stijgt de zee en drukt steeds meer zoute kwel onder de dijk door de polder in, waar de bodem ook nog daalt en de biodiversiteit in gevaar is door intensieve landbouw.

Wandel mee met bewoners en experts door dit unieke hoge land.

Radiodocumentaire Voorland Groningen deel 1: Hornhuizen
×
“Deze huizen zijn ingepakt met een tweede huid. Dat maakt ze aardbevingsvertragend. Er is een duurzame energie-installatie ingebouwd, maar we hebben alleen maar ellende daarmee. In de winter slaat de verwarming af, op hete zomerdagen hebben we geen warm water. Gelukkig kunnen we dan douchen bij de overbuurvrouw die nog in een oud huis woont.”

Greetje Bakker

“Het is prachtig wonen in Loppersum, maar als je muren instorten en je voelt je niet meer veilig, dan heb je een probleem. Het is de onzekerheid, die gaat aan je knagen. De mensen weten niet waar ze aan toe zijn met al die juridische taal en ingewikkelde procedures.”

Henk Beukema

“Deze middeleeuwse weem is helemaal opnieuw opgebouwd. Voor mij is dat erfgoed. Ze is alleen een poosje weggeweest, precies drieënzestig jaar tussen 1912 en 1975.”

Henk Helmantel

“Wij plukken de appels van bomen die de mensen teveel hebben, je kunt tenslotte maar zoveel appeltaarten bakken. Later geven we er cider voor terug. Daardoor krijgt dat fruit een functie en dat is goed voor het behoud van de boomgaarden en het cultuurlandschap.”

Harma Kaput

“Ik zeg altijd: restaureren is vernielen. Dat moet je eigenlijk zo min mogelijk doen. Het liefst in één keer goed doen en het dan onderhouden. Maar door de bevingen heb je dat hier niet in de hand. Wie weet hoe lang de naweeën nog duren.”

Reint Wobbes

“Een betonnen huis is veel te stijf en hard, dat kan niet tegen aardschokken. Maar kijk eens naar de oude schuren. Dat zijn de meest aardbevingsbestendige gebouwen, die staan hier al eeuwen. Dat komt door hun houtskeletten, de lichte en taaie gebinten die meebewegen met de wind en trillingen.”

Harry Aalberts

Schuddend Erfgoed

×

Loppersum is het epicentrum van de gasbevingen, maar dat zie je alleen als je weet hoe te kijken. En als je praat met de bewoners, want veel kwetsuren zitten binnenin. Tegelijkertijd hoor je dan: deze streek is zoveel meer, vol schoonheid en geschiedenis die samen optrekken. Die bevingen zijn maar een rimpel in duizend jaar historie, hoewel het uitkijken is dat het rijke middeleeuwse gebouwde erfgoed er niet onder bezwijkt. Wandel mee langs wierdendorpen, de loop van oeroude rivieren, kerken, wemen en vooral: ontmoet de mensen die hier leven met dat verleden, terwijl ze naar de toekomst kijken.

Radiodocumentaire Voorland Groningen deel 2: Loppersum
×
“Als we het hier in Nederland opeens chemievrij gaan doen, begrijp dan ook dat we teruggaan naar twintig procent van de opbrengst en dat de prijzen heel hard omhooggaan. En dat we de rest dan niet goedkoop mogen importeren uit landen waar ze juist steeds meer chemie gebruiken.”

Frederik Schulte Ostermann

“We houden al dertigduizend kippen minder dan voorheen, zijn terug van 24 naar 18 kuikens per vierkante meter. En als ik morgen naar 12 kan of voor mijn part 8: heel graag! We zouden gelukkiger zijn, veel gelukkiger. Maar de stap naar scharrelkippen durven we niet te nemen, want de opbrengst is onzeker en er zijn nog leningen af te lossen”

Jan Pieter Bierema

“Op school werd ons vroeger geleerd dat de productie omhoog moest. Daar waren trucs voor, de chemie ging omhoog. Er mocht nooit meer hongersnood komen en dat was een goed doel. Toch heeft het niet gebracht wat ons voor ogen stond. De kosten zijn gestegen, de prijzen gedaald, het aanbod is te groot. Als boer probeer je dan alsnog de opbrengst te verhogen, zodat je onder de streep hetzelfde verdient. De kunst is nu om naar natuur-inclusieve landbouw te gaan. Dat we de natuur niet meer gebruiken of misbruiken.”

Koos Koop

“Voor goede cider is de mix belangrijk. De ene appel pluk je voor het zoet, de andere voor het zuur of de tanine. Nederlandse ciders zijn hoe dan ook vrij zuur, maar daar hou ik wel van.”

Volmer Berendse

“Ik denk niet dat veel boeren gele kwikstaarten of veldleeuweriken willen kweken, die willen gewoon een goed product brengen. Toch ben ik wat dit betreft heel optimistisch. We gaan nu nog naar beneden, maar de veldleeuwerik kan zomaar terugkeren. Geef hem de ruimte en je ziet ze weer in groten getale. Die flexibiliteit zit nog steeds in het systeem.”

Raymond Klaassen

“Ik raad iedereen aan met een paar centen in de achterzak: koop ergens een stukje grond en richt het in voor de natuur. Jaag er iedereen van af die er plannen mee heeft om geld te verdienen! Je moet niet speculeren, dit is andere rijkdom. We hebben zo veel mogelijk oases nodig.”

Rik Boelé

Tussen Bongerd en Precisieboeren

×

De mooie dorpen Usquert en Warffum lijken vredig ingebed tussen de akkers en weiden. Maar schijn bedriegt, want al dat land is productievloer van de meest intensieve bio-industrie ter wereld. En nóg moet de opbrengst ieder jaar weer hoger, anders gaan de boeren financieel kopje onder. Die race wreekt zich steeds meer, het roer moet om. Want de biodiversiteit gaat kapot en de werkstress is nekkend. Gelukkig zijn er aanknopingspunten om het anders aan te pakken: slootoevers om terug te geven aan de natuur en kleine snippers tussenland waar de insecten en planten al die jaren overleefden. Hoe dan ook – en besef  al wandelend: dit Hogeland zal onherroepelijk veranderen. 

Radiodocumentaire Voorland Groningen deel 3: Usquert

De route van deze wandeling wordt iets aangepast. Hij is binnenkort weer in de app beschikbaar.

×
“Dit is gebied met een heel oude cultuur, die in lagen in het landschap ligt. Dat begon al eeuwen voor de jaartelling, toen de zee steeg en wierden werden opgeworpen. Heel geleidelijk ging dat, een paar centimeter per jaar tot ze vier meter hoog waren. Toen kwamen de dijken, de kwelderwerken; allemaal geleidelijke processen. En elke generatie voegde een laag toe. Maar de laatste tijd gaat het zo snel en rücksichtslos, dat die band met het verleden verdwijnt, dat die niet meer leesbaar is.”

Marien Bügel

“Oh nee hoor! Mensen zijn bang voor verandering, maar niets blijft bij het oude en ze moeten eraan wennen. Straks is het Eemsterrein vol met windturbines en gaan ze uitbreiden, ik denk langs de kust naar het westen. Dat er industrie komt richting Noordpolderzijl en Lauwersoog.’ En de natuur dan? ‘Ach, de natuur leidt zichzelf.”

Ida Wierenga

“In 2008 verscheepten we voor het eerst turbineonderdelen naar een windpark op zee, daarna complete molens. Het zijn er inmiddels over de duizend. Ze komen in onderdelen aan op de Buss Terminal, waar de kades zijn berekend op twintig ton per vierkante meter. Na gedeeltelijke assemblage gaan de turbines op jack-upschepen, die zich met grote poten op de zeebodem kunnen zetten.”

Erik Bertholet

“De voedingswaarde per hectare algen is een veelvoud van bijvoorbeeld aardappelteelt. Met tien- tot twintigduizend hectare algen kun je tien procent van de CO2 opvangen van de zware industrie aan de Eemsmonding en rond Delfzijl. En er is een arbeidsplaats op elke hectare algenteelt, tegen eentje op elke twaalf hectare aardappelteelt.”

Monique Schoondorp

Goliath en Gigawatt

×

Roodeschool gold altijd als het spreekwoordelijke einde van de wereld. Daar voorbij kukelde je in de leegte. Dat achter Roodeschool nog de Eemshaven lag, dat telde niet. Want die Eemshaven, dat was een zwart gat, het niks waarin alle industriële aspiraties en ambities van Groningen waren verdwenen. Al meteen na de opening in 1973 ging het mis door de oliecrisis. Decennia was dit een gebied voor velduilen en geknakte dromen. Tot in de jaren negentig, toen de eerste windturbines kwartier maakten.
Inmiddels is de Eemshaven middelpunt van de groene energietransitie in wording.

Radiodocumentaire Voorland Groningen deel 4: Eemshaven

Veel wandel plezier! 

Voorland Groningen

Wandelingen door het Antropoceen

Download App

×

Deze app is een uitnodiging om mee te wandelen door het eeuwenoude Groninger cultuurlandschap langs vier routes en al wandelend te luisteren naar een tijd die komt. De wandelapp is momenteel alleen beschikbaar voor iPhones. De Android App komt over een aantal dagen weer beschikbaar.

LET OP: op de iPhone is het belangrijk om de telefoon niet in de slaapstand te laten gaan tijdens het downloaden van de wandeling. Tijdens het wandelen zelf is dat geen enkel probleem. Mocht dit toch zijn gebeurd? Sluit de app volledig* en start hem opnieuw. U kunt de wandeling dan nogmaals downloaden.

De wandelingen in deze app kunt u van tevoren downloaden. Tijdens het wandelen heeft u geen internet nodig. Om te navigeren tijdens het wandelen, is het belangrijk dat de locatievoorziening en de trilfunctie van uw smartphone aanstaan. De kaart op uw beeldscherm toont met een bolletje altijd waar u bent op de route. Wandelen door Groningen betekent de harde wind trotseren, neem een koptelefoon of oortjes mee. Kijk goed uit, u loopt op de openbare weg. Hou rekening met andere weggebruikers.

Heeft u technische vragen over de app? Kijk op https://voorlandgroningen.nl/support/

* iPhone 11 en X: Open de appkiezer door langzaam vanaf beneden het scherm naar halverwege het scherm te vegen en laat dan los. Veeg de Voorland-app omhoog het beeld uit.

* Oudere iPhone: Open de appkiezer door snel 2x achter elkaar op de thuisknop te drukken. Veeg de Voorland-app omhoog het beeld uit.